Айлардың сұлтаны — Рамазан, түндердің қайырлысы — Қадір түні. Бүгін күллі мұсылман үшін қасиетті Қадір түні. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының мәліметінше, биыл Қадір түні 17-і сәуірден 18-не қараған түнге дөп келіп отыр. Қадір түнінің қасиеті — адамзатты екі әлемнің бақытына жетелейтін, жақсылық пен жамандықты, дұрыс пен бұрысты ажырататын сәт. ҚазАқпарат тілшісі имам, теолог Нұрлан Байжігітұлымен Қадір түнінің қасиеті туралы әңгімелескен еді.
— Нұрлан Байжігітұлы, Қадір түнін қалай қарсы алу керек?
— Қадір түні мұсылман баласы үшін ең қасиетті түндердің бірі. Хадистерде осы түннің мәртебесі мен маңыздылығы айрықша атап өтіледі. Сүйікті пайғамбарымыз Мұхаммед (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) әйелі Айшаға жеткізген әңгімесінде осы Қадір түніне байланысты мынадай дұғаны оқу керектігі туралы айтқан екен: «Аллахумма Иннака ‘афуввун тухиббу л-‘афва фа ‘фу ‘ анни» («Алла туралы! Шынында да, сен кешірушісің, кешіргенді ұнатасың, мені де кешіре гөр». Яғни, қадір түнінде әсіресе осы дуғаны көбірек оқу керек. Сондай-ақ, бұл түні мұсылмандар Құдайға ерекше құлшылық жасап, көбірек намаз оқып, дұғаларды қайталап, көбірек тілек тілегені дұрыс.
— Дегенмен, Қадір түнін қарсы алуға байланысты әңгімелер көп. Кейбіреулер түнді ұйқысыз өткізу керек дейді. Осы дұрыс па? Тағы нені білуі керек деп ойлайсыз?
— Жалпы осы түнді қарсы алуға байланысты біраз ереже қалыптасып қалды деп ойлаймын. Соның бірі осы түнді ұйқысыз, таң атқанша көз ілмей өткізу. Бұны дұрыс деп те айта алмаймыз, дегенмен, түнде емес таң алдында ұйықтамау аса маңызды. қазір бізде көпшілік жұрт түні бойы ұйықтамай Қадір түнін күтіп, таң алдында шаршағаннан ұйықтап кетеді. Керісінше, түнде бір сәт болса да көз іліп, таң атып келе жатқанда тұрып, дұға етудің маңызы зор. ал түнімен ұйықтамаудың салдарынан Қадір түнінен кейін көп адамдар мектепке, жұмысқа кешігіп барып жатады. Әлбетте, бұл іс құпталмайды. Қадір түнін қарсы алдым деп түні бойы ұйықтамай шала ұйқымен жұмысқа кешігіп барған жөн емес. Осы жағын түсінуі керек. Түнімен ұйықтамай отыр, деген шарт жоқ. Әрине, егер сіз түні бойы ұйықтай алмасаңыз, дұға оқып, ниет еткен — бұл жақсы. Алайда, егер кісінің келесі күні орындауы тиіс маңызды шаруалары, жұмысы болса, түннің бір уақында ұйқыға жатып, таңертең ертерек оянып, намазын оқып, дұғасын жасап, содан кейін тиісті шаруаларын жасағаны дұрыс.
— Қадір түнін қарсы алу туралы күнтізбеде нақты белгіленген уақыт жоқ қой?
— Иә, белгілі бір күн жоқ. Көптеген ғалымдар бұл түн Рамазан оразасының 27-і күніне дөп келеді деп айтады. Ал биыл 17 сәуірден 18 сәуірге қараған түні түседі деп есептелді. Әйтсе де Қадір түнін нақты осы күні келеді деп ешкім айта алмайды.
— Осы түнге қатысты тағы бір рәсім: кейбіреулер алдын-ала дайындалып, дастархан жайып, Қыдыр атаны күтеді. Бұның дінмен, шариғатымызбен қандай байланысы бар?
— Қыдыр атаны Қадір түнінде күту — ешқандай да діни рәсіммен байланысты емес. Ет асып, торт пісіріп, Қыдыр ата келеді деп дастархан жаюдың еш қажеті жоқ. Ең бастысы Аллаға жалбарыну, осы түнді дұға, тілек және ғибадат түні ретінде атқару. Қадір түні кейбіреулер қонақ шақырады. Ол қонақты күтумен жүріп, шаршап шалдығатындар бар. Егер сіз осы түнге орайластырып ауызашар берсеңіз, бұл басқа мәселе. Сосын, Қыдыр ата деген жоқ, Қыдыр пайғамбар деген бар. Сондықтан да, осы түні Қыдыр пайғамбар келеді деп жүргеніміз де дұрыс емес. Ал ақсақалдарымыз бата бергенде жиі айтылатын «Қыдыр дарысын» деген сөз бар, ол»Алладан жақсылық күту«дегенді білдіреді. Сондықтан бұл түнде ешкімді күтудің қажеті жоқ.
— Нұрлан имам, жалпы Ораза туралы да сұрай кетсем деп едім. Мұсылман қауымы жыл сайын асыға күтетін осы оразаның философиясы туралы не айтар едіңіз?
— Оразаның философиясы — ғибадат ету. Хадисте былай делінеді: егер кімде -кім оразаны ғибадат ретінде қабылдаса, егер ол оразаны сеніммен ұстаса, онда оның күнәлары кешіріледі. Екіншіден, сенушілер оразаны ұстап қана қоймайды, олар одан пайда көреді. Яғни мұқтаждарға көмек көрсетеді, игі істер жасайды, туыстарымен байланысады.
— «Нағыз Рамазан оразадан кейін келеді» деген де сөз бар. Яғни, бұл – біз үшін сынақ айы. Рамазан аяқталса да жақсы әдеттерді жалғастыру керек қой.
— Шынында да, Рамазан айында біз ораза ұстап қана қоймаймыз, мұқтаж жандарға көмектесеміз, дұрыс өмір салтын ұстанамыз. Бұндай әдеттер қалған 11 айда ұстанса игі. бір ай бойы адам бойын үйреткен ізгі амалдар, жақсы қасиеттер келесі сол адамның өзіне рухани азық болуы керек. Мейірімділік, адамгершілік, тәрбие, жанашырлық, түсіністік және тағы сол сияқты.
— Көп адамдар қасиетті айда жиі қайырымдылық жасайды. Осы орайда көмекті бірінші кезекте кімге көрсету керек? Алдымен мешітке әлде мұқтаж жанға көмектесу керек пе немесе жақын-жуығына қол ұшын созған жөн бе?
— Мешітке түскен қайырымдылық қаражатты мұқтаж жандарға беріледі. Әрине, қайырымдылықты кімге беру керектігін әр адам өзі шешеді. Алайда, қайырымдылық барлық рәсімге сай дұға оқып, тілек ету арқылы жасалуы керек.
— Несие алу күнә болып санала ма? Адамдар амал жоқтан қарыз (несие) алады емес пе?
— Шынында да, адамдар несиені жетіскеннен алмайды. Бірақ несиені берген адам одан пайда көреді. Басқаша айтқанда, адам сөзбе-сөз несие берушінің құлына айналады. Мұсылмандар көмек ретінде адамға қарызға ақша бере алады, бірақ пайызсыз. Айталық, мен сізге белгілі бір қарыз сомасын беремін, бірақ пайызбен. Негізгі қарыздан бөлек, сіз үстеме пайыздарды қайтаруыңыз керек. Бұл жақсы емес. Мен сізге көмектеспеймін, керісінше, сізден ақша сорып аламын. Бұл дұрыс емес. Егер сіз несие, киім, телефон немесе теледидар сатып алу үшін қарыз алсаңыз, сіз өмір бойы борышкер болып қала бересіз. Егер сізге шынымен қажет болса, қарызға ақша алу керек. Дегенмен мүмкін болса, қарызға ақша алмағаныңыз жөн.
— Соңғы жылдары технологияның дамуымен несиеге немесе бөліп төлеу бойынша көптеген қызмет түрлері шықты. Бұған не дейсіз?
— Мүфтият пәтуасы (Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы) жарияланды. Сіз сата аласыз, бірақ сатып алудың қажеті жоқ.
— Әр этностың қасиетті Рамазан айына қатысты әдеттері қалыптасты. Егер елімізде Рамазан мерекесінің ерекшеліктері туралы айтатын болсақ, қазақстандықтар үшін бұл жай ғана қасиетті ай емес, ерекше мереке секілді.
— Шынында да, бұл біздің халқымыздың қасиетті айға деген құрметін, сүйіспеншілігін көрсетеді. Біздің азаматтар Рамазанға бірнеше ай бұрын дайындалады. Ауызашарды беріп, пітір садақа етуді алдын ала жоспарлайды. Бұл біздің ерекшелігіміз.
— Рамазан айының соңына дейін бірнеше күн қалды. Қазақстандықтарға қандай ұсыныстар бересіз?
— Көп кітап оқу керек. Ұлы Абай, Мәшһүр Жүсіп Көпеев сол сияқты діни әдебиет. Құранды оқуды бастау керек, өйткені қасиетті Құран Рамазан айында жіберілген. Құранды оқып, рухани білімді арттырған абзал. Сонда біз Аллаға жақындай түсеміз, көп нәрсені түсіне бастаймыз, отбасын тәрбиелейміз.
— Нұрлан Байжігітұлы, сіз әлеуметтік желіні белсенді қолданасыз. Тікелей эфирде отандастарымыздың сауалына жауап беріп, сол арқылы олардың діни білімін арттырып жүрсіз. Жалпы жұртты не қызықтырады? Сізге қандай сұрақтар жиі қойылады?
— Отбасы тақырыбы ерекше өзекті. Адамдар бір-бірін түсінбейді, қыңыр, олар тек өзінікін дұрыс деп санайды, алғаш қадам жасағысы келмейді. Көп адамдардың мақсаты біреуге бір нәрсені дәлелдеу, олар сол үшін өмір сүреді. Жаңа кілем сатып алды ма соны бәріне көрсету керек. Адамдар біреу біреу үшін өмір сүреді, жұрттан қалмай бірдеңе сатып алып, бірақ оны пайдаланбайды. Біз жинаған дүниемізді өзімізбен бірге алып кете алмаймыз. Сондықтан, мүмкіндігінше өмір сүріңіз, саяхаттаңыз. Меніңше, біз материалдық затттарға басымдық бермеуіміз керек. Бұрын бізді өз үйің болу керек деп үйретіп тастаған. Егер басқа қалаға көшу керек десе, біз бірден мені кім күтіп тұр, қайда барам, не істеймін деп бір Джунглиде жүргендей ойлаймыз.
— Сіз бір сұхбатыңызда отбасыңызбен мешітте тұратыңызды айттыңыз. Сол рас па?
— Көп жылдар бойы біз мешітте тұрып келеміз. Кілемді жайып жіберіп, сол жерге ұйықтаймыз. Кейде суық болады, алайда, бұны проблема деп санамаймын. Тіпті үйі жоқ адамдар да бақытты бола алады. Менің жақсы досым, дінтанушы, ғалым Бауыржан Әлиұлым болды. Тірі кезінде оның үйі болған жоқ. Ол қайтыс болған кезде оның отбасына төрт үй сыйға тартылды. Енді оның аспанда мәңгілік үйі және жерде де үйі бар. Сіз Аллаға ризашылық білдірсеңіз, Алла сізді міндетті түрде марапаттайды. Менің ойымша, әр қалада жалға берілетін тұрғын үйді көбірек енгізу қажет. Егер сіз басқа қалаға көшсеңіз, пәтер ақысын қазіргі сомамен төлеу қиынға түседі. Пәтер жалдау біздің жалақымызбен бірдей. Егер мемлекет жалға берілетін тұрғын үй санын көбейтіп, құнын төмендетсе, адамдар қарызға кіріп, пайыз төлемес еді.
— Сіздің әлеуметтік желідегі белсенділігіңізге қайта оралсақ, тыңдаушылармен кері байланыс бар ма?
— Direct-ке көп хабарлама келіп түседі. Айтпақшы, қазір «Өзгеріс» деген айдар дайындап жатырмын. Бұл айдарда тыңдармандар менің кеңестерім мен ұсыныстарымды тыңдау арқылы қандай өзгерістерге қол жеткізгені туралы айтады. Одан кейін «Даму» айдары шығады. Сіз өзгерісті тоқтатпай, оны әрі қарай дамуыңыз керек. Оқырмандар маған: «отбасымды сақтап қалдым», «сізді тыңдадым, отбасыммен қайта қосылдым» деп жазып жатады. Көп ер адамдар жұбайымен ұрысқаннан кейін, ол үйден кетсе, жұбайын алып кетуге бармайды. Мен үнемі айтамын: Жұбайыңның ізінен бар, әкел, отбасын сақта, тәкаппар болма деп. Барлық жазбаның скриншоты бар. Жуырда ол жазбаларды айдарлар арқылы жариялаймын.
